به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، پروفسور اولریش مارزلف ایران‌شناس و پژوهشگر برجسته ادبیات فولکلور ایران، در این نشست، گفت: «در زمینه قصه‌پژوهی ایران تحولاتی در 40 50 سال اخیر اتفاق افتاده است و به‌مرور زمان کار در این حوزه قوی‌تر و جدی‌تر از گذشته دنبال می‌شود.»
او با اشاره به شروع مراحل اولیه قصه‌پژوهی در ایران با کارهای صادق هدایت و صبحی، تصریح کرد: «اگرچه ما امروز مدیون اقدامات صبحی هستیم، اما کارهای او مربوط به همان زمان بود.»
این ایران‌شناس آلمانی افزود: «صبحی قصه‌ها را از بین مردم جمع‌آوری کرد، ولی بعدها تصمیم گرفت قصه‌ها را بازنویسی، ویرایش و اصلاح کند تا از دیدگاه خودش به یک اثر کامل تبدیل شوند، روندی که شاید امروز آن را چندان درست ندانیم.»
او با نگاهی به اوایل رشته قصه‌پژوهی در سراسر دنیا ــ که بیش از 200 سال پیش با کار برادران گریم در آلمان آغاز شد ــ گفت: «آن‌ها قصه‌های اصلی را از بین مردم جمع‌آوری و سپس بازنویسی و اصلاح کردند و معتقد بودند که قصه‌ها را مردمی‌تر کرده‌اند.»
کارهای بزرگ انجوی شیرازی
او در ادامه به زحمات شادروان سیدابوالقاسم انجوی‌شیرازی اشاره کرد و گفت: «انجوی‌شیرازی قصه‌های مردمی را در برنامه رادیویی پخش می‌کرد و از شنوندگان می‌خواست قصه‌های بومی و محلی خود را بفرستند که در حدود 30هزار نفر همکار برایش پیدا شد و مرکز مستندات صداوسیما (مرکز پژوهشی فرهنگ عامه) مستندات بسیاری درباره داستان، قصه، تاریخ محلی و داستان محلی جمع‌آوری کرد و انجوی‌شیرازی از این متن‌ها برای پخش رادیویی و انتشار کتاب استفاده کرد.»
مارزلف، با بیان اینکه در قصه‌پژوهی با واژه اصالت روبه‌رو می‌شویم، در تعریف این واژه گفت: «اصالت به این معناست که متن‌های ما تا چه اندازه نزدیک به متن‌هایی است که مردم بازگویشان کرده‌اند.»
او افزود: «انجوی‌شیرازی در بسیاری از موارد قصه‌ها را بعد از اصلاح در رادیو پخش می‌کرد؛ بااین‌حال، کارهای او بسیار بزرگ بود. او نخستین فردی بود که تلاش کرد اطلاعات دقیقی از راوی هر داستان ثبت کند.»
این ایران‌شناس آلمانی، با اشاره به انتشار قصه‌های بسیار در طی این سال‌ها و بعضاً تکراری گفت: «داشتن متن‌های بیشتر از یک قصه بسیار مسرت‌بخش است، اما علاوه‌بر متن روایت‌ها، اطلاعات مربوط به محیط‌زیست قصه‌ها در جامعه امروز ایران هم بسیار مهم است که باید به آن توجه شود.»
او لازمه حفظ و شناسایی عوامل از بین رفتن قصه‌ها را توجه به محیط‌زیست آن‌ها دانست و گفت: «وقتی پژوهشگر به جوامع سنتی و محیط‌زیست این قصه‌ها وارد می‌شود به‌نوعی باعث تغییر این محیط می‌شود.»
مارزلف با تأکید بر لزوم انجام کار میدانی گفت: «باید پژوهشگران بیش‌ازپیش به محیط‌زیست قصه‌ها حساس باشند و دقت کنند.»
او راوی قصه، موقعیت روایت، مخاطب قصه و انتخاب آن توسط راوی را در قصه‌پژوهی بسیار مهم‌تر از ضبط و جمع‌آوری قصه‌ها و روایت‌های تکراری دانست.
قصه‌های فردی نابینا در لرستان
محمدحسین باجلان‌فرخی، پژوهشگر پیشکسوت حوزه مردم‌شناسی، با اشاره به توجه مرکز مردم‌شناسی به گردآوری قصه‌ها، بر لزوم توجه به محیط جغرافیایی و اجتماعی قصه‌گوها تأکید کرد.
او در ادامه به ضبط 17 نوار از قصه‌های فردی نابینا در روستایی در لرستان اشاره کرد که همه قهرمان‌های این داستان‌ها روشندلانی نابینا بوده‌اند که متأسفانه کار بیشتری روی آن‌ها انجام نشده است.
باجلان‌فرخی افزود: «هنوز قصه‌های زیادی در مناطق دورافتاده ایران مانند سیستان‌وبلوچستان و روستاهای حاشیه خلیج‌فارس وجود دارند که جمع‌آوری نشده‌اند.»
نرم‌افزار دایرةالمعارف داستان‌های فارسی
داریوش ذوالفقاری، عضو هیئت‌علمی و مدیرگروه متون دوران اسلامی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سخنران بعدی این نشست، به ارائه گزارشی از تهیه دایرةالمعارف داستان‌های فارسی از سال 80 پرداخت و گفت: «تا سال 1300 حداقل 26هزار داستان فهرست شده و در قالب نرم‌افزاری تهیه و در سال جاری منتشر خواهد شد.»
او در مورد ثبت پراکنده افسانه‌های شفاهی گفت: «بیش از 100 جلد در فرهنگ‌های مختلف مجموعه قصه‌ها جمع‌آوری شده‌اند که نیاز به سامان‌دهی دارند.»
ذوالفقاری، با بیان اینکه هنوز افسانه‌های شفاهی زیادی جمع‌آوری و سامان‌دهی نشده‌اند، بر لزوم توجه به روایت‌های مختلف از این قصه‌ها تأکید کرد.
عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه متون دوران اسلامی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: «قصه‌ها و افسانه‌های شفاهی ما گاه بیش از 100 روایت ثبت‌شده دارند، به‌طور مثال برای داستان ”بز زنگوله‌به‌پا“ بیش از 160 روایت معرفی شده است.»
او با ابراز تأسف از اینکه اقدام جدی و عملی در زمینه گردآوری و ضبط روایت‌ها انجام نشده گفت: «باید یک سازمان متولی انجام این کار شود.»
ذوالفقاری، ضمن معرفی نرم‌افزار حاوی اطلاعات داستان‌ها، از انتشار کتاب 10جلدی در سال آینده خبر داد و با بیان اینکه در این نرم‌افزار علاوه‌بر داستان‌ها، اطلاعات مربوط به قصه و مردم‌شناسی هم وجود دارد، گفت: «این نرم‌افزار در کنار کتاب به پژوهشگر امکان می‌دهد تا داستان و قصه هر موضوعی را در مورد هر شخصیت و موضوعی در دسترس داشته باشد.»
عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه متون دوران اسلامی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به قصه‌های کهن بسیاری اشاره کرد که هنوز چاپ نشده‌اند و گفت: «در بررسی کتابخانه مجلس در سال 85 مشخص شد که حدود 70درصد از قصه‌های کهن ما هنوز به‌شکل خطی هستند و منتشر نشده‌اند.»
او با اشاره به انتخاب چندباره عناوین ضعیف برای پایان‌نامه‌های دانشگاهی گفت: «این در حالی است که موضوعات ناب و بسیار مهمی در حوزه قصه‌ها و داستان‌های مردمی وجود دارد.»
ذوالفقاری در ادامه، با اشاره به دو دوره جذب دانشجو در رشته ادبیات عامه در دانشگاه تربیت مدرس، بر لزوم ایجاد اشتغال‌زایی برای فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها تأکید کرد.
عضو هیئت‌علمی و مدیر گروه متون دوران اسلامی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با تأکید بر لزوم توجه به قصه‌های شفاهی، گفت: «با توجه به تجربیات و روش‌های راویان قصه‌های کهن، باید هر چه سریع‌تر، براساس یک مدل علمی، قصه‌های کهن را ضبط کنیم.»
انتهای پیام/
